رنگ در مساجد و اماکن مقدس

از آن جایی که در سرزمینهای اسلامی مسجد پایگاه اجتماعی مذهب مسلمانان و پناه گاهی برای زندگی پر آشوب شهر به شمار می آمد، به تزیین آن توجه خاصی شده است و می توان گفت اولین جایگاه تجلی هنر اسلامی مسجد بوده است.

نگرش به نور و رنگ در معماری مساجد نگرشی عارفانه به توحید است.ذات اقدس احدیت نور مطلق است؛ نوری است که ظلمت مقابل ندارد. اوست نور همه جهان، نور آسمان وزمین، «الله نور السموات والارض» در معماری مساجد، کاشی کاری ها، نقش برجسته ها و شبکه پنجره ها و اسلیمی ها گچ کاری ها ونور و تاریکی های گاه بی گاه نیز نگرشی بدین موضوع است.

بنابراین رنگ در ماهیتهای مختلف در فرهنگ و تمدن اسلامی دارای ارزشهای مادی و معنوی و عرفانی داشته، در عالم تصوف نیز همواره رنگ خرقه ها دارای درجه بندی معنی دار و خاص بوده است.

 رنگ در ادیان

 رنگها در گذشته بیانگر نیروهای خیر و شر بودند، گاه تداعی کننده ابلیس و پلیدی و ناپاکی و گاه نشانه تقدس و پاکی و خیر بودند. همچنین رنگها در ترکیب با فرم های مختلف برای نگهداری بشر از نیروهای شر مورد استفاده قرار می گرفتند. اگر چه ادیان رنگ خاصی ندارند، اما به تبعیت از مختصات خاص اجتماعی، فرهنگی و جغرافیایی گاه رنگ خاصی به آنها نسبت داده شده است.

نسبت دادن یک رنگ به دین و مذهبی خاص از بسترهای مختلفی سرچشمه می گیرد. پیچیدگی های فراوان اندیشه بشری و حیات اجتماعی، شناخت این بسترها را گاه بسیار مشکل می کند. تقدس رنگ زرد در میان بودایی ها، قرمز در میان هندوها و نیز سبز زمردین در میان مسیحیان و فیروزه ای و سبز در میان مسلمانان و ایرانیان) نشان دهنده تفاوت جایگاه رنگها در میان تمدن های بشری است و موید این نکته است که هر رنگ با توجه به بینش و جهان بینی اقلیم و جغرافیا و آیین و مذهب در هر منطقه ای دارای تفاوت است.

در منظر نگاه اسلامی و عرفانی، رنگها منزلت خاصی دارند و هر یک از آنها به منزله نماد یکی از مراحل تعالی و رسیدن به حق تعالی تلقی می شوند. به طور مثال در تاویل های مختلف عارفانه در عالم تصوف و عرفان از جمله هفت اندام لطیف انسان علاالدوله سمنانی تقسیم بندی زیر را شاهدیم:

1. جسم لطیف یا آدم هستی به رنگ سیاه یا خاکستری
2. رده جان حیاتی یا نوح (ع)، آبی رنگ
3. رده دل یا ابراهیم (ع)، سرخ
4.  رده ابرآگاهی یا موسی (ع)، سفید
5. رده روح یا داود (ع)، زرد
6. رده سر یا عیسی (ع)، سیاه
7. رده مرکز خدایی یا محمد (ع)، واپسین رده نور سبز درخشان

مفاهیم رنگ ها در ادیان مختلف

• سفید

 در تحلیل رنگ سفید، معصومیت غیر قابل لمس و درک نشدنی را می توان عنوان کرد. سفید عدم تمایز و کمال متعالی، سادگی، نور خورشید، هوا، تنویر، پاکی و معصومیت و نشان قدوسیت است. امروزه لباس سفید نشانی از شادکامی است و اغلب لباس نوعروسان، سفید است. هندی ها در مراسم عزا سفید بر تن می کنند که نشانه مشایعت متوفی به بهشت و رسیدن به کمال است.

سفید به همراه قرمز به معنی مرگ است. در فرهنگ های گوناگون رنگ سفید را به معانی ذیل به کار می برند. در مذهب بودا نشانه ای از تسلط بر نفس، نجات، تارای سفید پوش قلمداد میشود. در مسیحیت نماد روح مطهر، شادی، پاکی، بکارت و در یونان باستان نمادی از سوگواری، عشق، زندگی و مرگ است. رنگ برگزیده و انتخاب اول اسلام، رنگ سفید است که امام باقر(ع) می فرماید: «هیچ لباسی بهتر از لباس سفید نیست».

•  قرمز

 رنگی است متجاوز، که در تمدن های بدوی بسیار عمومیت دارد. زیرا با خشم، غضب، کشمکش و خطر رابطه نزدیکی دارد. در میان هندیان رنگ قرمز دارای جایگاه ویژه ای است و رنگی مقدس به شمار می آید. آنان پیشانی گاوها را با رنگ قرمز رنگ آمیزی می کنند و نوعروس را با رنگ قرمز از دیگران متمایز می نمایند. رنگ قرمز برای دفع چشم زخم هم در میان آنها استفاده می شود.

در دین یهود قرمز بیشتر نشانه گناهان شهوانی است. پیتر بروگل نیز در نقاشی های خود این رنگ را نشانه گناه می دانست. مسیحیان قرمز را سمبلی از شهیدان میدانند. در ژاپن این رنگ نماد خوشبختی و سعادت است. مصریان این رنگ را محافظ آتش میدانستند.

در ایران نیز لباس عروسان بلوچی به این رنگ است. در مراسم آیینی عاشورا نیز قرمز نماد شهادت است. در ایران نشانه آتش و لباس پیروان بابک خرم دین است. لاله سرخ رنگ نیز نمادی از شهادت در فرهنگ ایرانی – اسلامی ماست. سهروردی وقتی از عقل سرخ بحث می کند، یعنی عقلی که در انسان وجود دارد.

عقل انسان بر حسب ذات، سفید و نورانی است، اما فقدان آن تاریکخانه و ظلمت است. پس عقل سفید و شفاف و ذاتا نورانی وقتی در این ظلمت قرار بگیرد، سرخ می شود. پس عقل سرخ یعنی عقل آدمی.

• زرد

 رنگ زرد روی هم رفته از رنگ های نورانی است. این رنگ کنایه ای از خورشید، رنگ ابدیت و جاودانگی است. در قرن دهم در فرانسه، درب خانه جنایتکاران را با این رنگ مشخص می کردند؛ به نوعی رنگ خیانت است.» در یونان باستان الهه ها و دوشیزگان را با رنگ زرد زعفرانی به تصویر می کشیدند. در قرون وسطی رنگ زرد کمرنگ نشان خیانت بود و نقاشی یهودای خائن را با رنگ زرد نشان میدادند. در چین و تمدن مسیحی غرب و تا حدی ایران، این رنگ سمبل تقدس است و معمولا هاله دور سر مقدسین با رنگ زرد نشان داده می شود.

•  آبی

آبی رنگ خرد است. فراست و کشف و شهود را به همراه دارد. بصیرت و اشراق و اندیشه را معنا می کند. آبی رنگی درونی است که در انسان حالتی ماورایی ایجاد می کند. یونانیان رنگ آبی را نمادی از ظلمت میدانستند. در کلیسا غالبا آبی به عنوان نشانه ای از شکوفایی، تواضع و اعتقاد استفاده میشود. در اندیشه مسیحی رنگ آبی نمادی از ملکوت، حقیقت ملکوتی، ابدیت، ایمان و رنگ مریم عذراست. آبی در تفکر ایرانی نماد پاکی و معنویت است. در معماری مساجد اسلامی، رنگ آبی و فیروزهای بسیار به کار رفته است.

• سیاه

بیشتر به عنوان نمادی از بدی به کار گرفته می شود. تاریکی آغازین، خلا، شر، ظلمت بزرگ، یاس، ویرانی، تباهی، اندوه، متانت، وقار و سنگینی؛ سیاه به معنی سخت سنگدل و غیرعقلانی نیز هست. در نوع پوشش شاید بیانگر افسردگی، یاس و ناراحتی و سوگواری هم تلقی شود. اما مفاهیم اجتماعی همواره در گذر تاریخ دستخوش تغییر و تحول بوده است.

به طور مثال در هنر یونان که اصل آن بر پایه طبیعت گرایی و عقل پایه ریزی شده است، به پیکره هایی بر روی سفالینه ها بر می خوریم که تمام پیکرهها یکدست سیاه هستند و با خطوط سفید از هم جدا شده اند. در این پیکره ها، تا حدودی نوعی تعادل و تقارن به چشم می خورد و بیشتر موید ارجح بودن خرد نسبت به احساس است. در ایران مشایخ صوفیه در پوشیدن یا نپوشیدن جامه ها و خرقه های سیاه متفق القول نبودند، زیرا پیامبر (ص) رنگ سیاه را جز در مورد عمامه و کفش و عبا مکروہ میدانستند و در احرام و کفن آن را جایز نمیشمردند.

از سوی دیگر رنگ سیاه شعار رسمی خلفای بنی عباس بوده است. بنابر این، لباس رسمی آنها نیز سیاه بوده است. اینان کلاهی نوک تیز و قبایی هر دو سیاه بر تن می پوشیدند، به همین دلیل آنها را سیاه جامگان می نامیدند. رعایای آل عباس نیز سیاه پوش بودند. زنان این دوره از حجابی که سرتاسر بدن را می پوشاند و معمولا سیاه بود استفاده می کردند. در تصوف رنگ سیاه را اغلب رنگ شیطانی و سیاه بختی و در مرتبه پایینی میدانند، ولی تعدادی نیز آن را رنگ تکامل یا به عبارتی بالاترین رنگ می دانند. بدین معنا که انتخاب رنگ سیاه یعنی گذشتن از عالم مادیت و از این منظر، رنگ سیاه در صدر رنگها قرار می گیرد.

مدرسه معماری داخلی آرت کانر

برگزارکننده دوره های معماری داخلی و دکوراسیون

آدرس:گرگان-خیابان 5 آذر- مجتمع هیرکان-طبقه اول - واحد 181

artconnor_com
۰۱۷۳۲۳۳۱۵۱۳

رنگ ها را چطوری ست کنیم؟

هر رنگ پیامی دارد و تاثیر ان از نقطه نظر دیداری در انسان، احساسی را می افریند که با تحریک گوشه های مخفی و ناشناخته ، ذهن را به تجسم انتزاعی راهبری می کند و واکنشی ناخودآگاه را در پی دارد.

  رنگ های سنتی و قدیمی

ترکیب های رنگ های سنتی اغلب از رنگهایی با ویژگی‌های تاریخی درست می شود سایه های خاکستری یا غنی‌شده رنگ های آبی و قرمز، قهوه ای خرمایی روشن و سبز مضامین سنتی را نشان می‌دهد .

برای مثال: رنگ سبز دو حالت ، با سایه های خاکستری یا به شکل خالص همیشه مالکیت را بیان می‌کند و مسلط است . اختلاف رنگ سبز تیره با کمی زرد که با طلایی تیره و قرمز یا در ترکیب با سیاه همراه است ، همیشه به غنا و ثبات را بیان می‌کند. سبز تیره اغلب در تزئینات بانک‌ها و دفاتر حقوقی نشان دهنده دوام و ارزش است، به کار می رود.

رنگ های نشاط آور

ترکیب هایی از رنگ ها که معمولا شامل آبی - سبز سرد که با رنگ مکمل خود یعنی قرمز و نارنجی جفت می شود مجموعه های شادی بخش و مفرح را به وجود می آورند.  آبی- سبز یا آبی سیر مایل به سبز نیز تازه و نیروبخش است و معمولاً در غلیظ ترین شکل خود برای سفر و اوقات فراغت به کار می رود. مجموعه رنگ های مفرح و نشاط آور در ترکیب ، درحالی که احساس آرامشی عمیق را ایجاد می کند ،می درخشند.

رنگ های استوایی

ته رنگ تمام رنگ های استوایی روی چرخه رنگ دارای آبی فیروزه ای می باشد. با افزودن سفید به آبی -سبز ،فیروزی درست می شود که از گرم ترین رنگ های خنک می باشد. روشن ترین رنگ مایه های خانواده آبی سبز دارای پیام آرامش بخشی می باشد و این ویژگی را افزایش می دهد.

در هر ترکیب موثری از رنگها، استفاده از قرمز-نارنجی و مکمل آن فیروزه ای دیده می شود. این طرح های رنگی، مانند حسی که از گل ها در طبیعت به انسان منتقل می شود، هر ترکیبی را بهبود می بخشد و حسی از راحتی و عدم فشار روحی را به وجود می آورد.

رنگ های اصیل

ترکیب رنگ های اصیل، بیانگر قدرت و نفوذ می باشند. آبی سلطنتی در مرکز رنگ های اصیل قرار دارد. این رنگ حتی وقتی با دیگر ترکیب ها همراه می شود به راحتی خود را نشان می دهد. رنگ های اصیل، صداقت ، مسئولیت و اعتماد را بروز می دهند. ترکیب های آبی سلطنتی به خاطر نزدیک بودن به رنگ سبز احساس تداوم، ثبات و قدرت را به ویژه در مجموعه ای که با مکمل خود یعنی قرمز-نارنجی و زرد -نارنجی در یک جا قرار گیرند آشکار می سازد.

رنگ های قابل اعتماد

آبی سیر یا سورمه ای یکی از پذیرفته ترین رنگها می باشد . مجموعه ای از این رنگ استفاده می کنند به رنگ های قابل اطمینان و اعتماد تعبیر می شوند. این آبی نشانه قدرت غیر قابل انکار آن نیز می باشد. افسران پلیس ، افسران نیروی دریایی و نیروهای محافظ برای به نمایش گذاردن قدرت خود از این رنگ در پوشش خود استفاده می کنند. این رنگ وقتی در ترکیب با قرمز و طلایی به کار رود، کمتر سرسخت می نماید ، ولی باز هم ثبات و قدرت را انتقال میدهد.

رنگ های آرام و ساکن

در هر محیط پر تنشی، استفاده از رنگ مایه روشن شده آبی یا سایه های آن انرژی آرام بخش و راحتی به دنبال دارد. در مرکز چرخه رنگ ابی روشن شده قرار دارد که دارای اثری مستقیم قابل اعتماد است. رنگ‌های خنک و رنگ مایه آنها حسی از صلح و نیکی را بیان می کنند. این امر بسیار مهم است که مکمل‌های این رنگ های آرام بخش از نظر ارزش رنگی هم ارز باشند، در غیر این صورت رنگ هایی که دارای وضوح کامل می باشند، می‌توانند تنش ناخواسته‌ای را ایجاد نماید.

رنگ های مجلل و شکوهمند

وقتی مقدار کامل و برابری از آبی و قرمز ترکیب شود، رنگ آبی-بنفش ایجاد می شود که تیره ترین رنگمایه بدون رنگ سیاه در چرخه رنگ است، رنگی که اگر سیاه در ترکیب خود داشت، آن را خفه و قدرت ذاتی آن را کاهش می‌داد .

ترکیب هایی که از این رنگ استفاده می کنند سمبل قدرت و یادآور شکوه و جلال هستند. در مقایسه با تیره ترین رنگ، آبی-سیاه، مثل رنگ آلوهای تابستان آبی-بنفش در ترکیب با مکمل خود، زرد-نارنجی طرح رنگی چشمگیری را ایجاد می‌کنند این مجموعه غنی یاداور شکوهی شاهان است و بندرت در خارج از چنین محیطی به کار می رود.

رنگ های جادویی

عناصر شگفت انگیز و جادویی اغلب با رنگ بنفش همراهند. بنفش به تنهایی شخصیت غیر قابل پیش بینی خود را نشان می‌دهد. بنفش با شرکای ثانویه اش یعنی نارنجی و سبز، با هر مقدار از رنگمایه و سایه اش، قسمتی از تیمی شگفت‌انگیز خواهد شد که کمی ناهمگون به نظر می‌رسد. بنفش وقتی با سبزمغز پسته ای و زرد - نارنجی به کار می‌رود غیر معمول و تفننی دیده می‌شود. اما در ترکیب با مکمل واقعی اش یعنی زرد، دارای توازنی طبیعی است و در دراز مدت باعث لذت و خوشی می شود. بنفش در طراحی لباس رنگی نابالغ محسوب می شود و برای ایجاد پلی بین کودکی و بلوغ به کار میرود.

رنگ های خاطره انگیز

رنگ بنفش روشن در هر ترکیبی خاطره انگیز است . این رنگها بازمانده دوره ویکتوریا است و یادآور خاطرات و ایده های شاعرانه و احساسی است.  بنفش کمرنگی که در ترکیب قرمز و آبی به همراه دارد ،لطیف تر از صورتی و پرحرارت تر از آن است . بنفش روشن وقتی با رنگ های کم رنگ دیگر ترکیب شود حتی با سکون و تاکیدی که ذاتی آن است باز هم قالب است.

رنگ های پرتحرک

رنگهای پرتحرک اغلب در ترکیب خود دارای قرمز - بنفش هستند و به نام فیوشا ، به نام گل گوشواره است، خوانده می‌شوند و همیشه پیام غیرقابل انکاری از فعالیت و تحرک را با خود دارد.فیوشا یا ماژنتا شخصیتی همراه با شادابی و تندرستی دارد و برای اینکه جنبه کاربردی ان مشخص شود با رنگ مکمل اش، سبز مغز پسته ای به کار می‌رود. 

ترکیب های متضادی که از فیوشا و زرد یا سبز استفاده می‌کنند، هیجان انگیزند، اما اثر کلی آن مجموعه را محدود و استفاده عملی را کم جلوه می‌دهد. سبز وقتی با فیوشا یا ماژنتا همراه شود شخصیت جذاب این رنگ با انرژی را بالا میبرد.

مدرسه معماری آرت کانر به عنوان تخصصی ترین مرکز آموزش ، در دوره روشنایی و نورپردازی اماکن ، دوره جامع رنگ شناسی و کارگاه ساخت رنگ ، دوره تخصصی دکوراسیون داخلی ، دوره جامع فنگ شویی و... با کادری بسیار مجرب در قالب دوره های کوتاه مدت [ ورکشاپ ] و دوره های بلند مدت [ ترمی ] فعالیت دارد .

ما با برگزاری گارگاه های آموزشی حضوری یا آنلاین و محصولات آموزشی به شما کمک میکنیم تا در حوزه تخصصی خود بی رقیب باشید.

مدرسه معماری داخلی آرت کانر

برگزارکننده دوره های معماری داخلی و دکوراسیون

آدرس:گرگان-خیابان 5 آذر- مجتمع هیرکان-طبقه اول - واحد 181

artconnor_com
۰۱۷۳۲۳۳۱۵۱۳